Our Blog

W poprzednim artykule zajęliśmy się tematem spółki europejskiej  – najbardziej popularnej formy spośród wszystkich ponadnarodowych form prowadzenia działalności gospodarczej. Spośród znanych polskiemu prawu osób prawnych jest ona najbardziej podobna do spółki akcyjnej, jednakże cechuje się pewnymi odmiennościami takimi jak możliwość powołania organu, który zajmuje się zarówno zarządem jak i nadzorem w spółce. Oprócz spółki europejskiej prawo unii europejskiej stworzyło również inne konstrukcje prawne, które umożliwiają prowadzenie działalności gospodarczej w więcej niż jednym kraju Unii Europejskiej. Chociaż nie cieszą się taką popularnością jak spółka europejska to i tak znajdują swoich zwolenników. W niniejszym artykule zajmiemy się następującą formą prowadzenia działalności gospodarczej – spółdzielnią europejską. 

Spółdzielnia Europejska (Societas Coopertiva Europaea) została uregulowana w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 1435/2003 z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie statutu spółdzielni europejskiej a także w ustawie z dnia 22 lipca 2006 r. o spółdzielni europejskiej. Jak wskazuje rozporządzenie, spółdzielnia może zostać założona na terytorium Unii Europejskiej. Jeśli chodzi o sposoby jej powstania to są one następujące. Spółka może zostać utworzona przez co najmniej pięć osób fizycznych, zamieszkałych w co najmniej dwóch Państwach Członkowskich. Drugim ze sposobów je założenia jest założenie przez łącznie co najmniej pięć osób fizycznych i spółek w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, względnie innych osób prawnych prawa publicznego lub prywatnego, utworzonych na podstawie przepisów prawa Państwa Członkowskiego, które mają miejsce zamieszkania w co najmniej dwóch różnych Państwach Członkowskich względnie podlegają prawu co najmniej dwóch różnych Państw Członkowskich. Kolejny sposób to założenie przez spółki, w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, względnie osoby prawne prawa publicznego lub prywatnego, utworzone na podstawie prawa Państwa Członkowskiego, podlegające prawu co najmniej dwóch różnych Państw Członkowskich. Spółdzielnia europejska może powstać rowneż przez połączenie się spółdzielni utworzonych na podstawie prawa Państwa Członkowskiego, posiadających siedziby statutowe i główny zarząd na terenie Wspólnoty, pod warunkiem że co najmniej dwie z nich podlegają prawu różnych Państw Członkowskich, a także przez przekształcenie spółdzielni utworzonej na podstawie prawa Państwa Członkowskiego, posiadającej swoją siedzibę statutową i główny zarząd na terenie Wspólnoty, jeżeli co najmniej od dwóch lat posiada ona podmiot zależny lub zakład podlegające prawu innego Państwa Członkowskiego. 

Kapitał minimalny spółdzielni europejskiej wyrażony jest w walucie krajowej, jednak jego minimalna wysokośc wynosi trzydzieści tysięcy euro. Kapitał ten dzieli się na udziały, które są imienne. Co ważne, przepisy krajowe mogą zawierać postanowienia dotyczące wyższego kapitału zakładowego, przy czym nie wymaga to zmiany statutu spółdzielni. Kapitał może być tworzony wyłącznie z aktywów posiadających wartość ekonomiczną. Udziały nie mogą być wydawane w zamian za zobowiązanie się członków do wykonania pracy lub świadczenia usług – podobnie jak w znanej w Polsce spółce akcyjnej lub spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. 

Głównym aktem regulującym strukturę spółki jest jej statut. Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia „statut SCE” oznacza zarówno akt założycielski, jak i statut SCE w ścisłym znaczeniu, w przypadku gdy stanowi on odrębny dokument. Statut jest opracowywany przez Członków Spóldzielni zgodnie z przepisami dotyczącymi zakładania spółdzielni, które podlegają prawu Państwa Członkowskiego siedziby statutowej SCE. Statut sporządzany jest w formie pisemnej i jest podpisywany przez członków założycieli. Statut Spółdzielni Europejskiej powinien zawierać co najmniej firmę spółdzielni, która zawiera dodatkowe oznaczenie „SCE” na początku lub na końcu oraz, gdzie sytuacja tego wymaga, zwrot „z ograniczoną odpowiedzialnością”, określenie przedmiotu działalności spółdzielni, imiona i nazwiska osób fizycznych oraz firmy spółek będących członkami założycielami SCE, a w przypadku tych ostatnich, przedmiot ich działalności oraz siedzibę statutową, siedzibę statutową SCE, warunki i procedury przyjmowania i wykluczania członków oraz wypowiedzenia członkostwa, prawa i obowiązki członków oraz kategorie członków, jak również prawa i obowiązki członków danej kategorii, wartość nominalną udziałów, wysokość kapitału subskrybowanego oraz wskazanie, że wysokość kapitału jest zmienna, szczególne przepisy dotyczące kwot ewentualnie umieszczanych w ustawowej rezerwie, pochodzących z uszczuplenia nadwyżek finansowych, kompetencje członków każdego z organów, przepisy dotyczące wyboru i odwoływania członków organów, wymogi dotyczące większości i kworum, czas trwania spółdzielni, jeżeli jest on ograniczony. Jak widać, statut spóldzielni jest kompleksowym aktem, o wysoki stopniu szczegółowości. Jednocześnie, możliwość uregulowania tak wielu spraw w statucie spółdzielni i nie narzucanie ich przepisami prawa powoduje dość istotny luz decyzyjny członków założycieli spółdzielni. 

Siedziba statutowa SCE musi znajdować się na terytorium Wspólnoty, w tym samym Państwie Członkowskim, co jej główny zarząd (konieczność lokalizacji w tym samym miejscu siedziby rzeczywistej i statutowej). Ponadto Państwo Członkowskie może nakładać na SCE zarejestrowaną na jego terytorium, obowiązek umiejscowienia głównego zarządu i siedziby statutowej w tej samej miejscowości. 

W odniesieniu do powstania Spółdzielni Europejskiej to jest ono urgulowane przez prawo siedziby statutowej. Jeśli chodzi o wpis Spółdzielni Europejskiej do rejestru to każda SCE podlega wpisowi w rejestrze Państwa Członkowskiego, w którym ma swoją statutową siedzibę, określonym przez prawo tego Państwa Członkowskiego zgodnie z przepisami właściwymi dla spółek akcyjnych. W Polsce to Krajowy Rejestr Sądowy jest odpowiedzialny za rejestrację Spółek, a co za tym idzie, również za rejestrację Spóldzielni Europejskiej. Również dokumenty i informacje dotyczące SCE, podlegające ogłoszeniu na podstawie niniejszego rozporządzenia, ogłasza się w sposób określony przez przepisy prawa Państwa Członkowskiego, w którym SCE ma swoją siedzibę statutową, właściwe dla spółek akcyjnych chcociaż o rejestracji Spółdzielni Europejskiej oraz jej wykreśleniu ogłasza się również w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (po tym jak zostanie to ogłoszone zgodnie z prawem państwa siedziby statutowej). W dniu rejestracji Spółdzielnia nabywa osobowość prawną. 

W odniesieniu do organów, które można wyróżnić w Spółdzielni Europejskiej to podobnie jak w Spółce Europejskiej są to Walne Zgromadzenie oraz Organ Nadzorczy i Organ Zarządzający (w przypadku dualistycznego systemu zarządzania) albo Organ Administrujący (w przypadku monistycznego systemu zarządzania).

W systemie dualistycznym organ zarządzający prowadzi sprawy SCE na własną odpowiedzialność oraz reprezentuje ją w stosunkach z osobami trzecimi oraz przed sądami. Państwo Członkowskie może postanowić, że dyrektor wykonawczy prowadzi sprawy bieżące związane z zarządzaniem na własną odpowiedzialność, na tych samych zasadach, jakie są przewidziane w przypadku spółdzielni mających statutową siedzibę na terytorium tego Państwa Członkowskiego a Członek lub członkowie organu zarządzającego są powoływani i odwoływani przez organ nadzorczy. Organ zarządzający wybiera przewodniczącego spośród swoich członków, zgodnie ze statutem, który m.in. zwołuje jego posiedzenia. Organ nadzorczy sprawuje nadzór nad prowadzeniem spraw przez organ zarządzający. Organ ten nie jest uprawniony do samodzielnego prowadzenia spraw SCE. Organ nadzoru nie jest uprawniony do reprezentowania SCE w stosunkach z osobami trzecimi. Reprezentuje on jednak SCE w stosunkach z organem zarządzającym lub członkami tego organu, w postępowaniach sądowych lub przy zawieraniu umów, a jego członkowie są powoływani przez Walne Zgromadzenie.

W przypadku systemu monistycznego sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Organ administrujący prowadzi sprawy SCE oraz reprezentuje ją w stosunkach z osobami trzecimi oraz przed sądami.